La Braccesca_136Još uvek najznačajniji izvozni vinski brend Italije, kjanti vina prošla su dug put od jeftinih „pizza wine“ do premijum vina najviše kategorizacije. Osim po kvalitetu i specifičnom, vrlo poznatom karakteru, ova vina su i jedna od prvih asocijacija na brežuljkaste vinograde, rasute među šumarcima čempresa u sunčanoj i romantičnoj Toskani

 

Teško je pronaći turistu koji po povratku iz Toskane, nakon potrošenih zaliha sa puta, nije obilazio vinoteke tražeći za sebe kjanti (chianti) u nadi da će mu povratiti deo emocija i osećaja koje je doživeo u Toskani. Ta kupovina često se završava blagim razočaranjem nakon kupljene boce kjantija za 300 ili 400 dinara. Glavni je problem ovog vina što stvarno može da se nađe u Srbiji po ceni od 300 do 600 dinara, ali kvalitet tog vina zaista nije predmet ovog teksta. Može se naći i vino identičnog imena kjanti, ali za koje treba da se izdvoji oko 3.500 dinara. Kako kupci da znaju koji kjanti da izaberu?

Da bismo to razrešili vratićemo se na kratko u istoriju ove regije. Istini za volju, bar kroz noviju vinsku istoriju, kjanti vina nikada nisu mogla da se pohvale pridevima poput „velika“, „snobovsko“,„plemenit“… Češće je opisivano kao „vino za špagete“, „ pizza wine“,„lagano“, „jednostavno“…

Istoriija kjanti vina seže do daleke 1716. godine, kada se prvi put pominje vinski region Chianti, u okolini sela Gaiolle, Castelina i Radda, tada prozvanim Lega del Chianti ili kasnije Provincia del Chianti.

Tradicionalno, kjanti vina su mešavina crnih sorti sangiovese i canaiolo i belih sorti malvasia toscana i trebbiano. Prva formula za kjanti razvijena je sredinom devetnaestog veka, a stvorio ju je baron Rikasoli. Njegova ideja o dodavanju belih sorti, a posebno malvazije, smišljena je radi dodavanja živosti i aromatike crvenom vinu. Dok se radilo sa takvom idejom, vina i nisu bila loša, međutim, kako je kjanti dobijao na popularnosti kao lepo, lagano i osvežavajuće vino, tako su vinari krenuli u potragu za podizanjem kvantiteta, te su u proces stvaranja vina sve više uključivali sortu trebbiano toscano (ugni blanc, koji se koristi za dobijanje neutralnog baznog vina u francuskoj regiji Cognac u procesu proizvodnje destilata). Ova sorta nije davala kjantiju svežinu, vibrantnost, razigranost, već je naprotiv, stvarala jedno anoreksično, tupo i nezanimljivo vino. Nažalost, do početka drugog svetskog rata trebbiano toscanoučestvovao je sa preko 30% u kupaži kod nekih proizvođača.

Ono što je usledilo posle rata samo je još više odgovaralo takvim vinima niske cene, proizvođenim u velikim količinama. Procvat američkog tržišta doneo je sa sobom još veću potražnju, na koju sada ni sa većim procentom trebbiana proizvođači nisu mogli da odgovore. Vinari su potražilirešenje u sadnji novih vinograda, ali sada već izvan zone Classico između Firence i Sijene. Osim velikog broja novih vinograda, problem ovih vina bila je i činjenica da su u nedostatku kvalitenog sadnog materijala vinari posegnuli za klonom sangiovesea koji je dolazio iz regije Roamagna i koji uopšte nije bio pogodan za toskansko tlo. Nastavak hiperprodukcije, loše pozicionirani vinogradi, loš sadni materijal i sve veća zastupljenost belih sorti u vinu dovodi do skoro kvalitativnog kolapsa i potpunog urušavanja imena i brenda kjanti. Već krajem šezdesetih i početkom sedamdesetih godina prošlog veka kupovina kjantija bila je stimulisana lepim tradicionalnim bocama upakovanim u korpicu od slame, koje su nakon ispražnjenog vina uglavnom služile kao ukras u kući.

Suočeni sa ovakvim imidžom, kome se u to vreme nije nazirao kraj, najinovativniji proizvođači polako ali sigurno počinju da se udaljavajuod kjanti vina. Najveću inspiraciju većina njih pronašla je u vinu Sassicaia, koje je stvorio Marchese Mario Inchisa della Roccheta u regiji Bolghieri i to od čistog kaberne sovinjona, a koji navodno vodi poreklo iz vinograda Chateau Lafite (iako u samoj vinariji kažu da zasadi potiču od starog vinograda u okolini Pize).

Sama oblast Bolghieri je tada smatrana za najlošiju zemlju u Toskani za vinograde. Prva Sassicaianastala je 1948. godine i tada stvarno nije mogla da se pohvali nekim kvalitetom. U narednih nekoliko godina isključivo je nastajala za potrebe familije i bližih prijatelja, pa nijeni bila prisutna na tržištu. Međutim, prvi komšija i Mariov rođak bio je tada mladi i veoma ambiciozan vinar Piero Antinori, koji ga je nagovorio da vino iz berbe 1968. prvi put pusti u prodaju tek 1971. godine.

Zanimljiv je i podatak da je italijanski kritičar Luigi Veronelli to vino nazvao „vino da favola“ (vino iz bajke), ismevajući tadašnji model klasifikacije po kojem je ovo vino imalo oznaku „stono vino“ (vino da tavola.) Te godine smatraju se i početkom stvaranja nove grupe vina pod nazivom supertuscany, danas čuvenih supertoskanaca.

Ista godina bila je prekretnica i za tada najbolji kjanti porodice Antinori. Naime, u srcu regije Chianti Classico nalazi se vinograd Tignanello od nekih 50 hektara. Vino koje je dotada imalo oznaku chianti classico riserva vigneto tignanello, nakon dodavanja u blend kaberne sovinjona i kaberne frana gubi pravo na naziv kjanti i postaje „obično“ vino – vino da tavola. Problem je bio i u tome što Tignanallo ne sadrži belo grožđe i što vino odležava u malim hrastovim buradima, a što je sve suprotno od recepta za tradicionalni kjanti. Tignanello je, može se reći, bio signal i za ostale proizvođače da zauzmu novi kurs i da se istrgnu iz lošeg imidža kjantija. Danas se isti proizvođači svim silama trude da kjanti usmere u pravom pravcu i da tom vinu daju jedan potpuno novi imidž, koji ima mnogo više veze sa kvalitetom nego sa kvantitetom.

Italijanska vlada i tela koja se bave regulacijom vinarske proizvodnje na kraju su popustili i dozvolili izmenu tradicionalnog recepta, pa jepostalo dozvoljeno da se koriste internacionalne sorte, poput kaberne sovinjona i merloa, kako bi prvobitni supertoskanci mogli da se vrate u kategoriju kjanti. Međutim, do sada nijedan od izgnanika nije želeo to da uradi, pa se većina tih vina i dalje prodaje kao IGT vino.

Kjanti je od 1984. godine premešten iz DOC u DOCG kategoriju, i kao što sam pomenuo, formula je mnogo liberalnija nego pre, tako da kjanti može da bude i 100% od sorte sangiovese ili sa dodatkom do 15% drugih sorti.

Danas se apelacija kjanti prostire velikim delom Toskane. Načelno se proizvode dva glavna tipa kjanti vina: jedan je takozvani „obični“ chianti DOCG a drugi je chianti classico DOCG.

Chianti DOCG apelacija pokriva regiju od zapadnih granica provincije Pisa, preko brda iznad Firence na severupa do provincije Arezzo na istoku i brda u okolini Siene na jugu. U okviru ove velike regije dolazi i do preklapanja sa nekim poznatim DOCG apelacijama, poput brunello di Montalcino, vino nobile di Montepulciano i vernaccia di San Gimignano, tako da proizvođači i unutar ovih podregija, ukoliko proizvode vino od sangiovesea a po recepturi za kjanti, imaju pravo da istaknu naziv kjanti na svom vinu ukoliko tako žele.

Ipak, najvažnija podregija po pitanju kvaliteta je stara i nekada jedina regija čija su vina nosila naziv kjanti, a to je Chianti Classico. Ova regija zauzima oko 7.100 hektara pod vinogradima, a nalazi se između Firence na severu i Siene na jugu. Unutar granica Chianti Classicoapelacije nalaze se četiri komune: Castellina in Chianti, Gaiole in Chianti, Greve in Chianti i Radda in Chianti, kao i delovi komuna Barberino, Val d’ Elsa, San Casciano i Val di Pesa.

Zemljište ovog regiona je raznovrsno, a vinogradi se prostiruna nadmorskim visinama od 250 do 610 metara. Dva osnovna tipa zemljišta su albarese (kamen peščar) i galestro (krečnjačkog karaktera).

Kjanti klasiko vina su uglavnom srednjeg tela, sa finim nežnim taninima i srednje do visoke kiselosti. Na mirisu su uglavnom izražene voćno-cvetne arome, sa notama višnje i ljubičice, ponekad i orašastih plodova, kao i začinskih nota.

Od 1996. godine dozvoljene sorte za kjanti i kjanti klasiko vina su sangiovese 80% – 100% (za običan kjanti minimum je 70%), dok se za canaiolo i ostale dozvoljene crne sorte dopuštamaksimalno učešće do 20% (kaberne sovinjona, kaberne frana, merloa, širaza).

Od 2006. godine u regiji Chianti zabranjena je upotreba belih sorti u blendu za vina sa oznakom kjanti. Vina moraju da imaju najmanje 12% alkohola i minimum sazrevanja od sedam meseci u hrastovim buradima. Chianti classico riserva vina moraju da sazrevaju najmanje 24 meseca u vinariji, sa minimumom alkohola od 12,5%. Prinosi u vinogradu limitirani su na 7,5 tona po hektaru, dok je za običan kjanti minimum prinosa 9 tona po hektaru i 11,5% alkohola u vinu.

Još jedan naziv može da se vidi na etiketama kjantija, a to je Chianti superiore.

To je još jedno DOCG italijansko vino, a koje se proizvodi u provincijama Arezzo, Florence, Pisa, Pistoia, Prato i Siena. Ova vina proizvode se po dosta striktnijim pravilima nego običan kjanti, a na tržištu se nalaze od 1996. godine.

Grožđe može da dođe iz svih regija unutar Chiantija, sa izuzetkom onih vinograda iz Chianti Classico regije. Pre puštanja u prodaju vino mora da odležava najmanje 9 meseci, od čega tri u boci.  Ova vina predstavljaju nešto više od 1% ukupne proizvodnje kjanti vina.

Kad je reč o srpskom tržištu, kjanti je jedno od najzastupljenijih vinskih imena kad je reč o uvoznim vinima. Lepeza stilova i cena je zaista široka, a prisutni su mnogi respektabilni proizvođači: Antinori, Isole e Olena,Lamole di Lamole, Mazzei,Frescobaldi, Fonterutoli, Capanelle, Castelo Di Ama, Fontodi, Felsina,  Rufino…

 

Cene su izuzetno raznovrsne i kreću se od 400, pa do 3.500-4.000 dinara u maloprodaji.