ViewontheCastellodellaSalaVineyardsLepo je živeti u blizini tako poznatog vinskog regiona kao što je Toskana, ali stvarati vina, to je već veliki izazov i obaveza. Vinari u Umbriji donekle su u povoljnoj situaciji, upravo zbog blizine slavnog komšije, ali su i prilično opterećeni stalnom komparacijom sa toskanskim vinima.

Slikovita brda, zadivljujuće srednjovekovne varošice i poneki zamak na udaljenim vrhovima – to je slikoviti krajolik Umbrije, a koji u mnogo čemu podseća na svog zapadnog suseda. Čak, neretko ćete čuti Toskance kako kažu da je Umbrija u stvari samo deo Toskane.

Mala regija, četvrta najmanja po proizvodnji vina u Italiji nalazi se u srcu ove zemlje i jedina je regija koja ne izlazi ni na more niti na neku od međunarodnih granica. Oduvek je Umbrija bila zemlja svetaca, heroja i  prefinjenih umetnika, poznata još i  kao „zeleno srce stare Italije“, prepuna  odličnih, kako drevnih tako i modernih vina i fenomenalne, karakterne i tipične kuhinje. Kao takva, Umbrija je idealno mesto za turističke ture gurmansko-vinskog karaktera.

Jedan od najšarmantnijih regiona Italije poznat je i po svom kulturnom i umetničkom nasleđu, kao i po pejzažima kojima naravno dominiraju vinova loza i masline. Kao i vino, maslinovo ulje je duboko ukorenjeno u istoriju ove regije i spada u najbolja ulja koja sam imao priliku da probam. Kao takvo, maslinovo ulje je, zajedno sa ostalim u suštini vrlo jednostavnim namirnicama, osnova umbrijske kuhinje – osim po jednostavnosti, karakteristična je i po obilatosti ukusa, jedinstvenom karakteru i fantastičnim uparivanjem sa vinima ove regije.

 

Istorija ove regije seže u daleku prošlost u vreme Etruraca i starih Rimljana, a vinarstvo je svoje korene pustilo u ovu zemlju još pre oko tri hiljade godina. Danas mnogi Umbriju nazivaju italijanskom Burgonjom upravo zbog duge tradicije, ali i zbog stilova vina i filozofije lokalnih vinara koja po mnogo čemu podseća na poznatu francusku regiju.

 

Vina Umbrije oduvek su bila cenjena, a posebnu slavu doživljavaju tokom petnaestog veka, kada Orvijeto postaje jedno od najtraženijih italijanskih vina. Međutim, kasnije kvalitet  umbrijskih vina (kao i u drugim delovima Italije) počinje da opada sa porastom proizvodnje, jer je u tom periodu vino bilo jedan od najvažnijih izvora hranljivih materija za one koji su ga proizvodili, pa je na snazi bila deviza „što više to bolje“.

Prave promene i revolucija u smislu orijentacije ka kvalitetu, u umbrijskom vinarstvu dešavaju se početkom šezdesetih godina prošlog veka, što je stvorilo uslove za dobijanje prve DOC klasifikacije u ovoj regiji – dobio ga je Torđano (Torgiano). Taj veoma važan uspeh pripisuje se jednoj od najvažnijih figura umbrijskog vinarstva, enologu Đorđu Lungarotiju (Giorgio Lungarotti), čija su vina kasnije stekla svetsku slavu. Ovaj uspeh Torđana kao apelacije biće potvrđen devedesetih godina, kada je dodeljen i prvi DOCG status u Umbriji, a dobio ga je upravo Torgiano Rosso Riserva.

Nedaleko od Torđana, još jedan veliki vinar Umbrije Arnaldo Kaprai (Arnaldo Caprai) upisuje se u svetsku vinsku mapu, kada je kupio velike površine vinograda u Montefalću (Montefalco). Posebne napore uložio je u očuvanje i buđenje do tada zaboravljene i skoro nestale lokalne sorte sagrantino i bio je jedan od retkih koji je imao čvrstu veru u potencijal ove drevne crvene sorte. Zahvaljujući njemu, ova sorta je danas vrlo cenjena i izvan granica Italije.

Treći korak ka uspehu dolazi iz neposredne blizine Orvijeta, a povlači ga poznata familija Antinori čiji će potezi u Umbriji umnogome doprineti slavi koju će regija kasnije steći. Taj potez je stvaranje vinarije Kastelo dela Sala (Castello della Sala) u mestu Fikule u blizini Orvijeta. Ponajviše zahvaljujući intuiciji i strasti jednog od najboljih enologa Italije Renca Kotarele (Renzo Cotarella), poznatijeg pod nadimkom Mister Tignanelo, enologa koji je stvarao Solaju i Tinjanelo dugi niz godina. Tako su se u Kastelo dela Sala rodila dva možda i najcenjenija i najpoznatija bela vina Italije. Prvo, Ćervaro dela Sala (Cervaro della Sala), uglavnom sastavljen od šardonea sa malim procentom lokalne bele sorte greketo (grechetto), vino koje odiše elegancijom i punoćom i koje predstavlja jedan potpuno novi stil italijanskih belih vina.

Uspeh Ćervara je ubrzo ponovljen sa drugim vinom iz iste kuće Mufato dela Sala, koje se dobija od grožđa napadnutog botritisom (poput vina iz Soterna), plemenitom plesni koja je veoma česta pojava u okolini Orvijeta. Samo još da pomenem da Renco nije jedini enolog iz familije Kotarele, a njegov možda još i poznatiji brat Rikardo osnivač je vinarije Falesko (Falesco) – obojica su bili proglašavani za vinare godine.

Kao što je pomenuto, vinarstvo Umbrije je trpelo i još uvek trpi velike promene, na sreću u pravcu kvaliteta, a ne kvantiteta. Raniji kurs je i bio razlog propadanja mnogih vinarija koje su svoju filozofiju i proizvodnju bazirali isključivo na proizvodnji velike količine rinfuznog vina veoma skromnog kvaliteta.

Dakle, zemljište u Umbriji je uglavnom brdovito i sastavljeno je od gline, krečnjaka, vulkanskog i sedimentnog karaktera, a proizvode se i bela i crvena vina i to u približno istoj količini. Neki od vinskih specijaliteta su slatka vina poput botritis vina i vin santo.

Od belih sorti najznačajnije mesto zauzima greketo, autohtona sorta koja je raširena po celom regionu i od koje se dobijaju neka od najinteresantnijih belih vina Umbrije, kako samostalno tako i u kupaži sa drugim sortama (najzastupljeniji je blend sa šardoneom).

Osim greketa gaje se još i malvazija bela (malvasia bianca), toskanski trebijano (trebbiano toscano), verdelo (verdello), kanajolo bjanko (canaiolo bianco) i prokaniko (procanico), a od internacionalnih sorti šardone, sovinjon blan, pino blan i rizling.

Najznačajnije crveno grožđe je već pomenuti sagrantino, koji se skoro isljučivo gaji u okolini Montefalća, a vina od ove sorte su najpoznatija crvena vina Umbrije. Takođe se gaje i sanđoveze (sangiovese), ćiligoljo (ciliegiolo), kanajolo nero (canaiolo nero), montepulćano (montepulciano), barbera i game (gamay). Od internacionalnih crvenih sorti prisutni su merlo, kaberne sovinjon, pino noar i kaberne fran.

Vina Umbrije klasifikovana su po važećem sistemu klasifikacije za sva italijanska vina.

 

Vini da tavola – stona vina

IGT (Indicazione Geografica Tipica) – vina sa tipičnim geografskim poreklom

DOC (Denominazione di Origine Controllata) – vina sa kontrolisanim geografskim poreklom

DOCG (Denominazione di Origine Controllata e Garantita) – vina sa kontrolisanim i garantovanim poreklom.

 

Trenutno u Umbriji postoje dva DOCG regiona, Torgiano Rosso Riserva i Sagrantino di Montelfaco (ili  Montefalco Sagrantino), i oba su poznata po crvenim vinima.

 

DOC regija trenutno ima jedanaest, i to su: Assisi, Colli Altotiberini, Colli Amerini, Colli del Trasimeno, Colli Martani, Colli Perugini, Lago di Corbara, Montefalco, Orvieto, Rosso Orvietano i  Torgiano.

U Umbriji postoji i značajna količina vina koja ispred imena imaju oznaku IGT, ali kao i u nekim drugim regijama Italije, pa i u susednoj Toskani, vrlo često neka od tih vina imaju znatno veći kvalitet od nekih iz DOCG i DOC apelacija.

Što se tiče našeg tržišta, Umbrija je dosta stidljivo prisutna i, naravno, u velikoj je senci susedne Toskane. Od pomenutih proizvođača u Srbiji su prisutni Arnaldo Caprai i Antinori (sa vinarijom Castello della Sala).

Od vina, tu su Cervaro della Sala sa cenom od oko 4.700 dinara, Conte della Vipera (sovinjon blan) 1.800 dinara, Bramito del Cervo (šardone) 1.700 dinara, Santa Cristina bianco 900 dinara i Campogrande Orvieto Clasicco 900 dinara  – ovo su sve Antinorijeva vina.

Arnaldo Caprai je prisutan sa vinima Grecante koje košta oko 1.300 dinara, zatim Sagrantino di Montefalco DOCG za oko 6.000 dinara, pa fenomenalni Outsider (blend kaberne sovinjona i merloa) za 3.700 dinara, Anima bianco (greketo i trebijano) 900 dinara i Anima rosso (sanđoveze i kanajolo) 900 dinara.

 

Neka od najpoznatijih vina Umbrije su:

Sagrantino di Montefalco DOCG (ili Montefalco Sagrantino) – smatra se jednim od najperspektivnijih crvenih vina Italije, sa dobrim potencijalom starenja. Dobija se od sorte sagrantino i predstavlja maskotu vinske Umbrije. Voćnomineralnog je karaktera, oštro, moćno i kompleksno.

Rosso di Montefalco DOC – manje oštro i moćno od prethodnog vina, ovo je kupaža od oko 60–70% sanđovezea, 10–15% sagrantina i 15–30% drugih sorti od kojih najčešće merlo ili kaberne sovinjon. Karakterišu ga arome crvenog bobičastog voća i idealan sklop sa lokalnom hranom.

Orvieto DOC – velika regija za ovo belo vino prostire se skoro do Lacija i vina su dostupna u raznim stilovima, od suvog pa do slatkog i vina kasne berbe.

Orvieto Classico DOC – izraz „klasiko“ koristi se da označi podregiju glavne apelacije u kojoj se proizvode najbolja vina te apelacije. Tlo je krečnjačko-vulkanskog karaktera, koje je karakterističo za ovu regiju. Sorte koje se koriste za Orvieto i Orvieto Classico su trebijano, najmanje 60%, i greketo.